خانه ی خدا چشم های توست* / نگاهی بر اثر جدید عبدالملک خرمالی

پایگاه خبری اولکامیز – عبدالملک خرمالی شاعر خوش قریحه و کوتاه سرای ترکمن که غالبا به زبان فارسی شعر می سراید، پنجمین اثر خود را تقدیم دوستداران شعر و ادبیات نمود. این کتاب ” آوای قوها” نام دارد که توسط انتشارات امرتات در قطع رقعی به زیور طبع آراسته شده است.

کتاب جدبد و پرمحتوای م . خرمالی حاوی ۳۸۲ شعر کوتاه است. هر چند برخی از آن ها به نثر نزدیک است و عاری از دو عنصر احساس و تخیل بوده و حالت مستقیم گویی دارد ولی این مسئله از ارزش کتاب نمی کاهد، زیرا آنچه در این مجموعه برجستگی دارد حضور سبز تفکر و اندیشه است . شاعر بر این باور است که : *بی آب و خاک سبزند / اندیشه ها در کتاب

خرمالی می کوشد تا در آثارش اندیشه هایش را بیان کند. احساسات و عواطفش را انتقال دهد. ایده ای را بازگو کند. طرحی در اندازد و دغدغه ای را انعکاس دهد. با نگاهی بر پنج دفتر ادبی شاعر می توان گفت که شاعر در کار خود موفق بوده است.

این شاعر پراحساس گنبدی، از محیط پیرامونش ، طبیعت ، پدیده های عالم ، روابط انسان ها ، حوادث و اتفاقات روزمره، مشکلات مردم و آنچه که در جامعه می گذرد الهام می گیرد و با کوتاهترین واژه ها آنها را با دقت و ظرافت خاصی بیان می کند که جذاب می نماید، بطوریکه می توان مهمترین ویژگی اشعار خرمالی را ایجاز آن دانست. او در چند کلمه ی محدود، دنیایی حرف را می زند و این خود هنر بزرگی است که کمتر شاعری از این قدرت و ذوق ادبی برخوردار است.

در پشت جلد کتاب، ذیل تصویر شاعر، متنی درج شده که گویای پایان ناپذیری جنگ و ستیزدر دنیا به ویژه در خاورمیانه است: *خداوند به جبرئیل دستورداد / ببین بنده های من آدم شده اند؟/ بر حسب اتفاق / جبرئیل در جبهه جنگ فرود آمد

و یا : *ای آوارگان جنگ / شما را وطن نیست / بر ساحل /  منتظر کشتی نوح باشید

در برخی از اشعار این مجموعه، تصویرگرایی به اوج خود می رسد، مثلا:  شکار قو / رنگ دریاچه / آبی ، سفید ، سرخ

شاعر آزاده و آزاد اندیش ، از تعلقات و بندها رهاست. افکار و اندیشه هایش را محدود به موضوعات خاص و کوچک نمی کند بلکه در مضامین مختلف و موضوعات متنوع طبع آزمایی می کند. برخی موضوعاتش بدیع و تازه است و بیانگر ظرافت و نکته سنجی شاعر می باشد :

*چشم هایم / با پلک زدن / از تو عکس می گیرند

*رو از من نگردان / شب می شود

شاعر در جای جای اثرش به موضوعات غنایی و تغزلی پرداخته است که از جمله ی آن  می توان به موارد ذیل اشاره کرد:

*خانه ی خدا / چشم های توست / که این همه زیباست

*زبانت/ یک کلمه نگفت / چشم هایت / هزار حرف

*حجابت که کامل شد / چادرت شب / صورتت ماه شد

*تا به موهایش / چنگ زدم / خوابم کرد

*دوستت دارم / تکراری / مثل نماز

*دختر و پسر جوان / در سوگواری / عاشق شدند

*گل ها  را /  نمی چینم /  تو را به یادم می آورند

*از چشم های  تو / شعر می ریزد محبوبم / آرام تر بدرخش / من کندنویسم

*در باغ گل دفنم کنید / تا عاشقان / گل های رسته از جانم را /  به معشوق تقدیم کنند

” آوای قوها ” با اقبال همراه بوده ، به گونه ای که ممیزان ارشاد با وسعت نظر و مناعت طبع به حذف و سانسور اشعار شاعر نپرداختند و یا کمتر دست زده اند و این بزرگترین نقطه قوت دفتر پنجم عبدالملک خرمالی است. با مطالعه ی کتاب به واژه هایی چون ( آغوش ،  لب  ، بوسه و . . . ) همراه می شویم که در دفتر پیشین شاعر کمتر دیده ایم و این نکته قابل توجه است. در این روزگار پر غوغا ، خوانش اینگونه اشعار به انسان آرامش می دهد. حال آدمی را خوش می کند و شور و طراوت در روح و روان انسان ایجاد می کند، مهربانی و عشق و محبت را به ارمغان می آورد و پویایی و بالندگی عشق، حضور پر رنگ شور و احساسات عاشقانه، انعکاس عواطف عالی بشری را  نمایان می سازد. در این باره چند نمونه یادآور می شویم :

*کساد می کند / بازار طبیبان را / آغوش تو

*آغوش تو / قفس نیست / جان پناه است

* این لب ها / از آن  کرم ها خواهد شد / حالا بوسیدن / گناه ؟

* لب هایت / مرا مست می کند / نه شراب

* صدایت نمی کنم / می بوسمت / برای بیدار شدنت

*چه سعادتی / امروز صبح / بوسه ات مرا بیدار کرد

*این غذا / یک چاشنی کم دارد / بوسه ی تو

*سرجوخه زیرخال سیاه / جای بوسه است نه تیر

*وقتی مرا می بوسی / بر اندامم جوانه می زند / برگ سبزی

*بیا / در آغوش هم زندگی کنیم / تا قبربه آغوش نکشیده ما را

*آغوش تو / جهنم را بهشت / و من دیوانه را / رام می کند

در این کتاب به اشعاری که مضامین اجتماعی دارند بر می خوریم که از موضوعات روز نشات گرفته و نگاه انتقادی شاعر را بازگو می کند که شرح و توضیح آن مجال دیگری را می طلبد مثلا :

*دیش ماهواره / پشت بام / قاضی

*اینجا / گرگ ها / سگ گله اند

* ترازوی عدالت / کالایی / برای فروش ندارد

* با کلاغ باید رفت / اینجا حق تقدم / با کبوترنیست

*چشم فرو بست / در خانه سالمندان / کیف پول اش / پر از عکس بچه ها

*زمین خوار / کوه خوار / جنگل  خوار / دریاخوار / این هیولای گرسنه / متعلق به کدام عصرما قبل تاریخ است؟!

*این عصر را چه بنامم / عصر فضا / عصر نانو / عصر ربات / عصر مغز مصنوعی / عضر انقراض حیات

از نگاه شاعر که از تعالیم دینی الهام گرفته است حتی مرغان و پرندگان هم خداوند را می ستایند :

*به آسمان نگاه می کند / با هر جرعه ی آب  / مرغ

خالق ” آوای قوها ” به بحث تعدد زوجات رویکردی نقادانه دارد و می گوید :

* دستانم کوتاه اند / برای آغوش کشیدن / چهار زن

مترسک و مورچه از جمله واژه هایی است که در این دفتر چند بار تکرار شده است، اولی ۶ بار و دومی ۳ بار :

*زیر باران / مترسکی / بی چتر

*به مورچه / سلام نده / وقتش را می گیری

یکی از زیباترین و پرمعناترین متن های این مجموعه را می توان شعر ذیل دانست که نگاه فلسفی شاعر را نشان می دهد:

شلوارم را / بر سرم پوشیدم / و به تماشای دنیا پرداختم / از خشتک پاره

یکی دیگر از زیباترین اشعار این کتاب که آرایه تلمیح هم دارد این است :

*ابراهیم / تو بت های بی جان را شکستی /  حالا ما با بت های زنده / چه کنیم ؟

اغلب شاعران بهار را عروس فصل ها می دانند ولی ” ملک خرمالی ” زمستان را . و این نگاه متفاوت شاعر را نشان می دهد:

*بیهوده سرزنش نکنید /عروس فصل هاست / زمستان

شاعر دنیا را فانی می داند و می گوید:

تا خودم را شناختم / گفتند / باید بروی

که یادآور این شعر مولاناست : خام بدم پخته شدم سوختم

افزایش مرگ و میر  ناشی از تصادفات جاده ای ، شاعر پر احساس ما را آرام نمی گذارد. در این باره دردمندانه می گوید:

*در آغوش هم / مادر و کودک / در اتوبوس سوخت

خرمالی در باره مرگ و زندگی می گوید :

*مرگ کفن می خواهد / زندگی همه چیز

در باره شهید و مقام والایش چنین زمزمه می کند :

*گواهی عشق / جاری شد / از پیکر شهید

از مشکلات و شدائد روزگار هراسی ندارد بلکه در برابرش می ایستد و استقامت پیشه می کند:

*از قفل های بسته نمی ترسم / ایما ن / صبر است

با نگاهی بر این کتاب در می یابیم که جای فهرست اشعار و مقدمه خالی است. شاعر می توانست برای هر یک از اشعارش عنوانی مناسب انتخاب می کرد و بر اساس آن فهرست بندی می کرد. همچنین اگر اشعار کمی با فونت بزرگتر تایپ می شد بهتر دیده می شد.

سخن آخر – آوای قوها اثر ماندگار دوست شاعرم عبدالملک خرمالی ارزش چند بار خواندن را دارد. این اشعار جاذبه اش بیشتر از دافعه است. گاه آدمی را به فکر وا می دارد گاه او را به دنیای فلسفه می برد. گاه در دریای عشق غرق می کند. گاه دید اجتماعی می بخشد. گاه به وادی عرفان سوق می دهد. گاه خواننده را به عالم سیاست می برد. گاه همچو تازیانه ای بر خویشتن مغفول آدمی می کوبد و او را بیدار می سازد. در همه حال قوه احساس ، تفکر و اندیشه مخاطبش را فعال و نیرومند می سازد و او را با احساسات و عواطفش همراه و همدل می سازد. اشعار ( ع . خرمالی  ) و یا ( م. خرمالی  ) و یا ( ع . م . خرمالی )  همگرایی ایجاد می کند و حس و حال خوبی به آدم می دهد. مطالعه آوای قوها را به عاشقان ادبیات پیشنهاد می کنیم  چرا که حلاوتی دیگر دارد. فقط باید در خلوت آن را خواند و حلاوتش را چشید.

نگارنده : لطیف ایزدی ، فوق لیسانس  زبان و ادبیات فارسی

عضو هیئت موسس انجمن ادبی جیحون / ۱۵ آبان ۹۹

**تیتر و سایر متن های ستاره دار از کتاب اوای قوها گزینش شده اند.

www.ulkamiz.ir