وقف جنگلهای هیرکانی در گلستان، ماجرا چیست؟
پایگاه خبری اولکامیز – انگار جنگلهای هیرکانی نمی‌تواند روی آسایش به خود ببیند و هر روز به بهانه‌ای، عده‌ای سودجو یک گوشه از این میراث چند میلیون ساله را جویده و برای مشتی پول، آن را به پولدارهای متقاضی ساخت باغ و ویلا می‌فروشند. آخرین نمونه این دست‌درازی‌ها با سوءاستفاده از نام وقف انجام شد که دادگستری گلستان هوشمندانه از انجام آن جلوگیری کرد.
به گزارش ایرنا، قدیمی‌ترها به جنگل «خرابه» هم می‌گفتند، یعنی جایی که از نظر آنان خراب بود و باید با قطع درختان و درآوردن ریشه از خاک، آنجا را به تعبیر خودشان «آباد» می‌کردند و در آن خانه می‌ساختند یا گندم و جو می‌کاشتند.
همان تفکر انگار هنوز در ذهن بعضی‌ها پایدار باقی‌مانده و به بهانه‌های گوناگون حتی سوءاستفاده از نام وقف به دنبال جنگل‌خواری و نابودی این میراث طبیعی چند میلیون ساله هستند.
هفته گذشته حمید سلامتی مدیرکل منابع‌طبیعی و آبخیزداری گلستان از هجوم مدعیان وقف به ۳۰ هزار هکتار از جنگلهای شهرهای گرگان، رامیان و کردکوی خبر داد و گفته بود: در چندماه اخیر عده‌ای وقف را بهانه قرار داده و در پوشش وقف یک دانگ یا کمتر از عرصه‌های جنگلی استان که وسعت قابل توجهی دارد را تصاحب کنند.
وی گفت: این کارها با هدف خوش‌نشینی و ویلاسازی و در نهایت سودجویی برخی افراد با ادعاهایی بی‌اساس مطرح می‌شود.
سلامتی افزود: صدور دادنامه‌هایی به نفع اشخاص و علیه منابع‌طبیعی و با پیشینه وقف باعث هجوم بیش از پیش این افراد و طرح دادخواست و دعاوی در دادگستری شده و برخی از آنان به صرف ادعای وقف‌بودن و سند ثبتی بدون حکم قضایی یا مجوز اداری اقدام به قطع درختان جنگلی کردند.
می‌شود جنگل را وقف کرد؟
نخستین قانون ایران درباره جنگل سال ۱۳۲۱ با نام «قانون راجع به جنگل‌ها» تصویب شد که در آن جنگل به خصوصی و دولتی تقسیم شده بود و در ماده یک گفته شده بود «مراقبت در حفظ و احداث جنگل‌ها و نظارت در بهره‌برداری آن‌ها به عهده وزارت کشاورزی می‌باشد» و «مالکین جنگلهای خصوصی مکلفند دستورهای وزارت کشاورزی را برای حفاظت جنگلهای خود و تجدید جنگلهای از بین رفته و بهبود آن‌ها رعایت و به موقع اجرا بگذارند».
نظام مالکیت جنگلهای خصوصی با ملی شدن جنگلهای ایران در سال ۱۳۴۱ به کلی از بین رفت: «از تاریخ تصویب این تصویب‌نامه قانونی عرصه و اعیانی کلیه جنگل‌ها و مراتع و بیشه‌های طبیعی و اراضی جنگلی کشور جزء اموال عمومی محسوب و متعلق به دولت است ولو اینکه قبل از این تاریخ افراد آن را متصرف شده و سند مالکیت گرفته باشند».
در قانون اساسی جمهوری اسلامی هم جنگل‌ها در ردیف انفال شمرده شده است. در اصل ۴۵ قانون اساسی آمده است: «انفال و ثروت‌های عمومی از قبیل زمین‌های موات یا رها شده، معادن، دریاها، دریاچه‌ها، رودخانه‌ها و سایر آب‌های عمومی، کوه‌ها، دره‌ها، جنگل‌ها، نیزارها، بیشه‌های طبیعی، مراتعی که حریم نیست، ارث بدون وارث، و اموال مجهول‌المالک و اموال عمومی که از غاصبین مسترد می‌شود در اختیار حکومت اسلامی است تا بر طبق مصالح عامه نسبت به آن‌ها عمل نماید. تفصیل و ترتیب استفاده از هر یک را قانون معین می‌کند».
بر اساس این قانون‌ها، وقف جنگل و مرتع و کوه و دشت امکان‌پذیر نیست چرا که جنگل‌ها اموالی هستند که برای عموم بوده و باید دولت برای سود مردم از آن استفاده کند یا شرایط استفاده را به وجود بیاورد.
نکته دیگر آن است که وقف در حقوق اسلام با هدف محرومیت‌کردن مردم از اموال نیست بلکه برای بهره‌مندی عمومی از اموال و مالکیت انجام می‌شود و کسی نمی‌تواند مالی را برای خود وقف کند و از طرف دیگر وقف مالی که گرفتن و دادن آن ممکن نیست، باطل است.
در موضوع وقف جنگلهای هیرکانی در گلستان این سوال مطرح است که چه کسی و چگونه این اموال را تملک و تصرف کرده و بعد از تملک وقف کرده است؟
علاوه بر آن در قانون سال ۱۳۲۱ که با قانون سال ۱۳۴۶ منسوخ شده بود تصریح شده که مدیریت جنگل به طور کامل با نظارت دولت است و بر همین اساس نه جنگل عمومی و نه جنگل خصوصی قابل وقف شدن نیست.
رییس کل دادگستری گلستان با رد ادعای مالکیت یا وقف بر زمین‌های ملی و جنگلی گفت: به‌صورت جدی با تصرف زمین‌های ملی جنگلی که در پوشش وقف در برخی از شهرستان‌های استان انجام شده، برخورد می‌شود.
حیدر آسیابی اظهار کرد: طبق ماده یک قانون ملی شدن جنگل‌ها و مراتع مصوب ۱۳۴۱، جنگل‌ها، زمین‌های جنگلی، مراتع و بیشه‌زارهای طبیعی متعلق به انفال و اموال عمومی است و ادعای مالکیت یا وقف بر این زمین‌ها قابل‌قبول نیست و حتی اسناد پیش از سال ۱۳۴۱ نیز اعتبار قانونی ندارد.
رئیس کل دادگستری گلستان بیان کرد: در گرگان، کردکوی و رامیان، موارد محدودی از تصرف و قطع درختان در جنگل گزارش شد که با جدیت در حال رسیدگی است.
جنگلهای هیرکانی چیست؟
جنگل‌ها یکی از مهم‌ترین منابع طبیعی در جهان هستند تا جایی که کشورهای دارای سهم بیشتر از جنگلهای طبیعی را می‌توان نقاط ویژه جغرافیایی در جهان دانست.
جنگلهای هیرکانی بخش قابل‌توجهی از شمال کشور ایران و قسمت کوچکی از جمهوری آذربایجان را تشکیل می‌دهند. زمین‌شناسان و دانشمندان با تحقیق و پژوهش در حوزه خاک، قدمت جنگل های هیرکانی را در حدود دوره سوم زمین‌شناسان یا ۴۰ میلیون سال پیش تخمین زده‌اند که با توجه به دیرینگی این جنگل‌ها، می‌توان محدوده قرار گرفتن آن‌ها را به موزه طبیعی وسیعی تشبیه کرد که نمونه‌هایی از فسیل گیاهان چند هزار ساله در آن وجود دارند.
جنگل های هیرکانی مانند نواری سبز رنگ در جنوب دریای خزر قرار گرفته‌اند و درختان آن بسیار متراکم هستند. با توجه به موقعیت مکانی و آب و هوایی این جنگل‌ها، می‌توان این منطقه را یکی از غنی‌ترین ذخایر آبی جهان نیز دانست که مانند سدی بزرگ از جاری شدن سیل در شمال ایران جلوگیری می‌کند.
نام «هیرکان» گویش قدیمی کلمه «گرگان» است که در گذشته استانی بزرگ در شمال ایران بود و در جمهوری آذربایجان نیز منطقه‌ای با این نام وجود دارد.
در سال‌های گذشته قوانین زیادی برای پشتیبانی از منابع ارزشمند جنگلی شمال ایران به تصویب رسید که امکان آسیب به جنگل های هیرکانی را کاهش داد اما باید به خاطر داشت که حفظ جنگلهای هیرکانی شمال ایران به‌عنوان گنجینه‌ای برای آیندگان بسیار اهمیت دارد.
www.ulkamiz.ir
