مصاحبه اولکامیز با نویسنده کلاله ای دکتر ستار بردی فجوری / بخش ۴ ( آخر )

پایگاه خبری اولکامیز- در تایستان گرم و نفسگیر سال یکهزار و چهار صد شمسی و روزهای سخت و سیاه کرونایی هستیم که هر لحظه عزیزی هموطن از دست می رود و غمی بر پیکر خسته ی جامعه می افزاید ولی تلاش مداوم و همت مضاعف برخی از انسانها در عرصه های مختلف علمی ، پروهشی ، فرهنگی اجتماعی هنری ورزشی اقتصادی امید را در جامعه زنده می کند و دلگرمی می آفریند به قول مولانای جان :  کار مردان روشنی و گرمی است /  کار دونان حیله و بی‌‌شرمی است‌‌

هزاران درود بر این مردان . حاج ستار فجوری نمونه ای واقعی از اینگونه انسان هاست که به جامعه روشنی و گرمی می یخشد. مردی که نیم قرن از عمر پربارش سپری شده است به نظر می رسد که در نیمه دوم حیاتش آثار گرانسنگ دیگر به علاقمندان فرهنگ و ادبیات و تاریخ ترکمن تقدیم خواهد کرد. باید اذعان کرد که نزدیک به سه دهه تلاش و کوشش خستگی ناپذیر این فرهنگی بی ادعا و اخلاقمدار کلاله ای بیانگر عزم آهنین و استقامت و جدیتش در تداوم راه و آرمانش می باشد که جای تقدیر دارد. بخش پایانی مصاحبه اولکامیز با دکتر ستار بردی فجوری نویسنده پرتلاش تورکمن را در ذیل می خوانید با ما همراه باشید  :

س – آقای فجوری ، زندگی در گرگان بزرگترین شهر استان گلستان چه تاثیری در فعالیت فرهنگی و نویسندگی شما داشته است؟

بدون شک زندگی در شهری که امکانات آن نسبت به شهرهای دیگر بیشتر است، در روند زندگی افراد تاثیر گذار است. من هم پس از استقرار در گرگان، از امکانات فرهنگی این شهر از جمله کتابخانه ها، موسسات فرهنگی و آموزشی دیگر، علی الخصوص ارتباط با موسسه میرداماد استفاده کرده، تاثیرات زیادی را در کارم شاهد بودم. برگزاری نمایشگاه‌های کتاب سالانه در گرگان، دیدار و ملاقات با افراد فرهیخته، محققق و… نیز تاثیر بسزایی داشته است. زندگی در گرگان باعث شد که ارتباط با شخصیت های علمی و فرهنگی استانی و کشوری را برایم فراهم آورد که از قِبل آن فرصت‌های جدیدی حاصل شد. هم چنین زمینه برقراری ارتباط و تعامل با شخصیت های فرهنگی از شهرهای دیگر؛ مثل آق قلا، بندرترکمن، کردکوی، بندرگز، گمیشان و …. نیز مهیا شد که در روند کاری من اثرات مثبتی داشته است.

س – شما فردی محقق هستید ، به نظرتان چرا مولانا می گوید: از محقق تا مقلد فرق هاست/ کاین چو داود است و آن دیگر صداست ؟

به نظرم محقق کسی است که با تلاش و کوشش، تحقیق و بررسی به چرایی موضوع پرداخته و به کشف حقیقت نائل می گردد. کشف حقیقت به روش های مختلف صورت می‌گیرد از جمله؛ یک فیلسوف از طریق استدلال عقلی در پی کشف حقیقت است ولی یک عارف از طریق شهود قلبی و یا یک فیزیکدان و ریاضیدان با اصول خاص علم خود در پی رسیدن و کشف حقیقت است. اما مقلد خود را چندان به زحمت نینداخته و آن چه که دیگران گردآوری کرده‌اند به آن بسنده می کند. شرح و تفسیر این ابیات نیاز به متخصص ادبیات دارد. در این ابیات مولوی نیز به این موضوع پرداخته شده است که محقق مانند حضرت داود نبی، منبع صوت خوش است، منبع و منشاء سخن محقق، سوز دل و اخلاص است. ولی مقلد ادای مردان محقق را در می‌آورد.

س – آقای فجوری شما اهل تاریخ هستید بهترین کتب تاریخ در زمینه شناخت بهتر قوم ترکمن کدام کتاب ها هستند؟

کتاب های تاریخی عامه پسند هستند و به جهت در دسترس بودن، همه علاقه مند به مطالعه هستند. کتاب های تاریخ نیز خود به دو دسته تقسیم می شود. دسته اول کتاب های تاریخی که تخیل در آن دخیل بوده و بر گرفته از یک واقعیت تاریخی می باشد. کتاب هایی مثل « خواجه تاجدار » اثر ژان گوره ترجمه ذبیح الله منصوری. دسته دوم کتاب های تخصصی و پژوهشی هستند که بر اساس اسناد و مدارک نوشته شده و به دنبال واقعیت تاریخ می باشد. نوع کتاب ها در عصر حاضر به صورت جزئی و یا یک دوره خاص را شامل می شود، مثل کتاب « ترکمن ها در عصر امپریالیسم » نوشته دکتر محمت سارای، ترجمه قدیر وردی رجایی.

اما اگر بخواهم کتابی را معرفی کنم، بیشتر ترجیح می دهم که سفرنامه را سفارش کنم که مطالب بسیار سودمندی در تاریخ گذشته‌ی ترکمن را شامل می شود. از جمله: « سیاحت درویش دروغین در خانات آسیای میانه»، « سفرنامه بارنز»، « سفرنامه کلنل ییت »، سفرنامه ملگونف »، سفرنامه تحف بخارا » و ….

البته افراد زیادی در خصوص تاریخ ترکمن تالیفاتی داشته اند از جمله: دکتر ارازمحمد سارلی کتاب « تاریخ ترکمنستان. دو جلد » محمدرضا بیگدلی « ترکمن های ایران »، عسگری خانقاه « ایرانیان ترکمن »، عقیل تقوی « مردم شناسی ترکمن های ایران »، اسداله معطوفی « تاریخ، فرهنگ و هنر ترکمان » و…. می توان اشاره کرد. علاوه بر این ها می توان به رساله های دانشگاهی که با موضوع تاریخ و فرهنگ ترکمن که توسط ترکمن پژوهان ایرانی و خارجی نگاشته شده اند و در کتابخانه های دانشگاه های کشور وجود دارند اشاره کرد.

س – از ارتباط قایی ها( طایفه ای از گوگلانها ) با امپراتوری عثمانی صحبت کنید آیا ارتباط تاریخی فرهنگی دارند یا خیر؟

بنا به گواه تاریخ، یکی از بزرگترین امپراطوری جهان توسط سلجوقیان ترکمن تشکیل شد که ار مرزهای چین آغاز و تا آفریقا و اروپا گسترش داشت و باعث شد که در طی این دوره اقوام مختلف ترکمن جابجا شوند. سلجوقیان بزرگ در مسیر دستیابی به آناتولی، عشایر و طوایف خود را در طول تاریخ و در فاصله‌های مختلف در نقاط گوناگون آناتولی اسکان دادند. طایفه‌ی قایی را هم بعد از استیلایشان برآناتولی و یا پس از فوت سلطان جلال الدین خوارزمشاهی در برخی نقاط آناتولی اسکان دادند که بخشی از آن ها هم قایی‌ها بودند که بعدها همین قایی‌ها امیر نشین و امپراطوری عثمانی را تشکیل دادند.

قایی‌ها در اواسط قرن سیزدهم میلادی در غرب آناتولی سکونت داشتند که بعدها به حوالی سوغوت (سویوت) و دومانیچ کوچیده آن جا را نیز به اشغال خود در آوردند که متشکل از چهارصد چادر بوده، رهبری آنان به عهده ارطغرل بود.. ارطغرل در سال ۶۸۰ق. یا ۶۸۷ق. که متجاوز از نود سال داشت درگذشت. بعد وفات وی فرزندش عثمان که در سن بیست و سه سالگی بود به ریاست انتخاب شد. بنا به نوشته مورخان عثمان بیگ در سال ۶۵۶ق. در سوغوت به دنیا آمد.

عثمان بیگ در پی کسب قدرت درگیری‌هایی زیادی با امیر نشین ها مختلف داشت تا این که در سال ۱۳۲۰م./۷۲۰ق.  قدرت را به فرزندش اورخان سپرد. اورخان تلاش های زیادی برای تصرف سرزمین‌های جدید داشت که سال ۷۲۶ق./ ۱۳۲۶م. بورسه به تصرف وی در آمد و در همان سال نیز عثمان غازی فوت کرد. اورخان پس از بورسه مناطق و شهرهای دیگر از جمله ازنیق، ازمیت، آقچه قوجه، قندیره و در نهایت نیز در سال ۷۵۵ق/ ۱۳۵۲م. آنکارا را در اختیار خود گرفت و به این ترتیب پایه‌های امپراطوری عثمانی را مستحکم کرد. برای علاقه مندان تاریخ عثمانی، کتاب « تاریخ عثمانی ۳ جلدی » نوشته اسماعیل حقی اوزون چارشلی ترجمه وهاب ولی را پیشنهاد می کنم.

س- آقای فجوری، ضمن تشکر از جنابعالی بابت پاسخگویی به سئوالات اولکامیز، در پایان اگر سخن ناگفته ای دارید بفرمایید؟ 

طی چند سال اخیر تماس زیادی اعم از تلفنی و حضوری داشتم که در باره فرهنگ، ادبیات و تاریخ ترکمن، افراد غیر ترکمن زیادی علاقه مندی خود را به فعالیت در این موضوع ابراز می‌کردند، اما دریغ از خود ما ترکمن ها. از خواننده عزیز در خواست دارم که در این خصوص با حداقل امکاناتی که دارید در حفظ هویت فرهنگی ترکمن کمک نمایید. امروزه امکانات ضبط صدا و فیلم برداری بسیار آسان را در دسترس داریم، بیایید با مصاحبه با پدر بزرگ و مادر بزرگ ها و دانایان دیگراین مهم را به انجام برسانیم و گامی را در جهت ثبت و ضبط اطلاعات موجود در حافظه ی آن ها به صورت سینه به سینه نقل شده است برداریم. و تاریخ شفاهی موجود در حافظه ی جامعه ی ترکمن را به صورت مکتوب برای نسل های بعد به یادگار بگذاریم. چرا که نسل های بعدی به این افراد که حاوی اطلاعات گرانسنگ تاریخی هستند دسترسی نخواهند داشت. در پایان وظیفه می‌دانم که از فرصتی که دادید سپاسگزاری نموده از زحمات بی‌شائبه حضرتعالی‌در اشاعه فرهنگ، ادبیات و تاریخ ترکمن تشکر نمایم.

گفتگو از : لطیف ایزدی ، خبرنگار و مدیر سایت و کانال اولکامیز

کناره های شهر تاریخی جرجان ، دوازدهم مرداد ۱۴۰۰

www.ulkamiz.ir