قرار در بی قراری: مراقبه ای بر بیتی از مولانا

سلام اقای ایزدی . این خبر را به نقل از سایت اطلاع رسانی و خبری جماران که مربوط به ۸-۹ سال قبل و مربوط به همین بیت مولانا است به همراه سخنرانی مفصل جناب سروش دباغ را در چند بخش نقل می کنم تا در صورت صلاحدید در کانال قرار دهید . حتی یک سطر این مطلب از ان من نیست و فقط با ذکر رفرنس ان را اوردم . لطفا به این مدعیان مولوی پژوه بفرمایید که حتما در تحریر خود منابع و ماخذ خود را مشخص نمایند که شبهات موجود درباره کپی و پیست ان هم مرتفع شود بخش سوم کدخبر: ۷۴۲۵۷ نسخه چاپی ۱۳۹۳/۱۱/۲۹ ۱۷:۴۸:۰۰ پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران -تهران درس های اخلاقی مثنوی«۳

بخش سوم کامنت کامران مرادی
پیش از اینکه داستان را ادامه دهد، گلایه می کند از زبانی که می تواند فتنه زایی کند و احیاناً آثار و نتایج سوئی بر آن مترتب باشد. زبانی که نابهنگام باز می شود و سخنانی را می گوید که اسباب تشویش، ملالت و ناراحتی را برای دیگران فراهم می آورد. می گوید این زبان هم مثل سنگ و هم مثل آهن است. در گذشته از زدن سنگ و آهن به هم آتش پدید می آمد. پاره ای از مواقع، شخص سخنی را بر زبان می آورد و با سعایت، نقل قولی نابجا یا تهمت، آتشی به زندگی شخص دیگری می زند. پاره ای مواقع انسان باید دیده را نادیده کند. چیزی را که می بیند، در میان نگذارد. قدری دوربینی و حزم اندیشی داشته باشد؛ چون ممکن است یک سخن، زندگی دیگری را بر هم زند. در همین زندگی های روزمره دیده اید که برخی احیاناً دوست دارند به خبر آوردن و خبر بردن مشغول شوند. قسمتی از آن حس کنجکاوی را اقناع و ارضا می کند، اما برخی مواقع این اقدام، متضمن آتش زدن در زندگی دیگران است. زبان را در این ابیات مولانا، در همین معنا نیز به کار بگیرید و مدنظر قرار دهید. یعنی زبانی که نابجا به کار بسته می شود.

سنگ و آهن را مزن بر هم گزاف / گه ز روی نقل و گه از روی لاف

برخی مواقع شخص لاف می زند و برخی مواقع حتی نقل می کند. هر امری که آدمی بداند، نقل کردنی نیست. باید سرّپوشی پیشه کند. سرّ دیگران را بپوشاند. زخم زبان هم امر غریبی است. اغلب مواقع جای زخم های فیزیکی از بین می رود، اما زخم زبان ممکن است سال ها باقی بماند. برخی مواقع، آزارهای جسمانی در مقابل آزارهای روانی رنگ می بازند.

سروش دباغ با بیان این که زبان نزد مولوی کارکرد چندگانه دارد. گفت :« ممکن است یک سخن روبهان مرده را شیران کند، اما همان سخن یا سخنی دیگر عالمی را ویران سازد. نکته ای که مولانا در انتها می گوید این است که اگر می خواهی شیرین سخن باشی و سخنت در کام دیگری بنشیند؛ صبوری پیشه کن. صبوری به این معنا که وقتی به امری می رسی، زود آن را بر زبان نیاور. صبر کن تا پخته شود و در درون تو نهادینه گردد. اجازه بده و عجول نباش.

گر سخن خواهی که گویی چون شکر / صبر کن از حرص و این حلوا مخور

حلوا خوردن اولش شیرین است. مولانا می گوید شخص باید در سخن گفتن صبوری پیشه کند. در هر محفلی هر سخنی را نگوید. هر چه را به ذهنش می رسد، زود ننویسد و تأمل کند تا پخته شود.

صبر باشد مشتهای زیرکان / هست حلوا آرزوی کودکان

کودک است که با دیدن حلوا نمی تواند تحمل کند و برای خوردن آن بی تاب است، اما انسان بزرگسال اگر بیماری قند داشته باشد یا فربه باشد؛ می تواند حلوا را کمتر یا دیرتر بخورد.

هر که صبر آورد گردون بر رود / هر که حلوا خورد واپس تر شود

اگر صبوری پیشه کنی؛ بر آسمان می روی. اگر صبوری پیشه نکنی و بخواهی حلوا بخوری؛ مانند آرزوهای کودکان است که برآورده می شود، اما اثر ماندگاری ندارد یا به اصطلاح پخته نیست.

سروش دباغ با خواندن چند بیت از داستان پادشاه و کنیزک گفت :«در قسمتی از داستان پادشاه و کنیزک، پادشاه با حکیم الهی سخن گفته و حکیم الهی با معاینه کنیزک متوجه می شود که او دل در گرو زرگر سمرقندی دارد. به کنیزک می گوید این راز را با کسی در میان مگذار. من خود آن را با پادشاه مطرح می کنم. نکته ی جالب این است که حکیم الهی به کنیزک می گوید:

شاد باش و فارغ و آمن که من / آن کنم با تو که باران با چمن

من غم تو می خورم تو غم مخور / بر تو من مشفق ترم از صد پدر

هان و هان این راز را با کس مگو / گرچه از تو شه کند بس جستجو

حکیم الهی به کنیزک می گوید حتی اگر شاه از تو پرسید؛ سخن نگو.

خانه اسرار تو چون دل شود / آن مرادت زودتر حاصل شود

گفت پیغمبر که هر که سرّ نهفت / زود گردد با مراد خویش جفت

دانه چون اندر زمین پنهان شود / سرّ او سرسبزی بستان شود

زر و نقره گر نبودندی نهان / پرورش کی یافتندی زیر کان؟

می گوید اگر می خواهی زودتر به مرادت برسی؛ لزومی ندارد آن را بر زبان بیاوری. خویشتن داری کن. آن را در درون خود نگه دار. سرّپوشی پیشه کن. بعد اشاره ای به سخن پیغمبر می کند. نمی دانم مشخصاً به کدام روایت اشاره دارد و بعد مثال دانه را مطرح می کند. چون دانه درون زمین است و کسی آن را نمی بیند؛ باعث سرسبزی بستان می شود. اگر روی زمین باشد؛ حیوانات آن را می خورند و دیگر چیزی از دانه بر جای نمی ماند. کان به معنای معدن است. می گوید قصه زر و نقره این است که آن ها در دل خاک نهان هستند که سالم می مانند و می توانند از آفت و دسترسی دیگران به دور باشند. خانه اسرار تو هم باید دلت باشد. این همان معنای دیگری است از اینکه صبوری پیشه کن. قدری در بیان ما فی الضمیرت شکیبا باش. مراد برنامه های کلان شخص است. در نوشته های بزرگان خوانده ام که شاید نیرویی در این امور وجود دارد که با بیان کردن آن ها بخشی از آن ها از بین برود و بهتر است مادامی که حدود و ثغور آن مشخص نشده؛ چندان آن ها را بر زبان نیاوریم. برخی مواقع هم ممکن است آن اتفاق نیفتد و شما مجبور هستید دلایل آن را برای دیگران توضیح دهید. این اقدام به معنی مخفی کردن دل آزار نیست. مراد این است که شخص صبوری پیشه کند و پاره ای از امور را با خویشتن داری به وقت خودش موکول کند. «الامور مرهونه باوقاتها» امور باید در وقت خودشان قرار بگیرند و شخص آن ها را در جای خویش در میان بنهد. بر همین سیاق مولانا قصه صبوری را توصیه می کند که این باعث شیرین سخنی فرد نیز می شود. حافظ هم به ما می گوید:

این همه شهد و شکر کز سخنم می ریزد / اجر صبریست کزان شاخه نباتم دادند

صبر و ظفر هر دو دوستان قدیمند / بر اثر صبر نوبت ظفر آید

کسی که صبوری پیشه می کند؛ حتماً ظفرمند است. امیرالمؤمنین (ع) نیز چیزی شبیه به این را در نهج البلاغه آورده اند که هر کس صبوری پیشه کند؛ حتماً روی سعادت و کامیابی را خواهد دید. البته صبوری کاری دشوار و از فضائل اخلاقی است که درون فرد نهادینه نمی شود. خصوصاً اگر شخص بر کسی صبوری کند که ناملایمات و کژی های غیر قابل اصلاح در او وجود دارد، با صبوری کردن و خویشتن داری به مراتب عالیه می رسد.