به گزارش ایرنا، در استان گلستان، این خطر به وضوح احساس می‌شود. زبان‌ها و گویش‌های زیبایی مانند ترکمنی، بلوچی، قزاقی و گویش‌های محلی فارسی، هر یک بخشی از تاریخ و فرهنگ این منطقه را در خود حفظ کرده‌اند. اما امروز، این زبان‌ها در سایه زبان رسمی و تغییر سبک زندگی، در حال فراموشی هستند. اگر زبان مادری بمیرد، چه بر سر هویت ما خواهد آمد؟

هویت، مانند درختی است که ریشه‌های آن در زبان و فرهنگ نهفته است. اگر این ریشه‌ها خشک شوند، درخت هویت ما نیز به تدریج پژمرده خواهد شد. نسل‌های آینده ممکن است دیگر ندانند که اجدادشان چگونه زندگی می‌کردند، چه داستان‌هایی می‌گفتند و چه آوازهایی می‌خواندند. آن‌ها ممکن است بخشی از خود را گم کنند، بخشی که تنها با زبان مادری قابل انتقال است.

اما هنوز دیر نشده است. با تلاش جمعی، می‌توانیم زبان‌های مادری را زنده نگه داریم و هویت خود را به نسل‌های بعدی منتقل کنیم. این، نه تنها یک وظیفه فرهنگی، بلکه یک ضرورت انسانی است. زیرا اگر زبان مادری بمیرد، هویت ما نیز به همراه آن خواهد مرد.

استان گلستان، با طبیعت زیبا و فرهنگ غنی خود، یکی از مناطق مهم ایران از نظر تنوع زبانی و قومی است. این استان، خانه اقوام مختلفی مانند ترکمن‌ها، فارسی‌زبانان، قزاق‌ها، بلوچ‌ها و دیگر گروه‌های قومی است که هر یک با زبان و گویش خاص خود، بخشی از هویت فرهنگی این منطقه را تشکیل می‌دهند. اما در کنار این تنوع زیبا، چالش‌های جدی‌ای وجود دارد که زبان‌های بومی این استان را تهدید می‌کند. روز جهانی زبان مادری (۲۱ فوریه) فرصتی است تا هم به این گنجینه‌های زبانی توجه کنیم و هم به چالش‌هایی که آن‌ها را در معرض خطر قرار داده‌اند، بپردازیم.

زبان‌های اصلی استان گلستان

زبان ترکمنی

ترکمن‌ها یکی از بزرگ‌ترین گروه‌های قومی در استان گلستان هستند که به طور عمده در شهرهای شمالی مانند گنبدکاووس، آق‌قلا و بندرترکمن زندگی می‌کنند. زبان ترکمنی، که جزو زبان‌های ترکی بوده، یکی از زبان‌های زنده و پویای این منطقه است.

این زبان دارای گویش‌های مختلفی است که تحت تأثیر زبان‌های همسایه مانند فارسی و روسی قرار گرفته‌اند. موسیقی ترکمنی، به ویژه با ساز دوتار، بخشی جدایی‌ناپذیر از فرهنگ ترکمن‌ها است و بسیاری از اشعار و داستان‌های قدیمی به این زبان حفظ شده‌اند.

یکی از چالش‌های پیش روی زبان ترکمنی آن است که نسل جوان ترکمن به دلیل تأثیر رسانه‌های فارسی‌زبان و آموزش رسمی، کمتر به زبان ترکمنی صحبت می‌کنند و از طرف دیگر کمبود برنامه‌های آموزشی و فرهنگی به زبان ترکمنی، این زبان را در معرض خطر قرار داده است.

زبان بلوچی

بلوچ‌ها یکی دیگر از گروه‌های قومی ساکن در گلستان هستند که به طور عمده در مناطق شرقی استان زندگی می‌کنند. زبان بلوچی، که جزو زبان‌های ایرانی غربی است، با گویش‌های مختلفی در این منطقه صحبت می‌شود.

این زبان دارای ادبیات شفاهی غنی است که شامل داستان‌ها، اشعار و ضرب‌المثل‌های قدیمی می‌شود و موسیقی بلوچی نیز با سازهای محلی مانند تنبورگ و سرود، بخشی از فرهنگ بلوچ‌ها است.

تعداد گویشوران بلوچی در گلستان به نسبت کم است و این زبان در معرض خطر فراموشی قرار دارد که نبود برنامه‌های آموزشی و رسانه‌ای به زبان بلوچی، باعث شده نسل جوان کمتر با این زبان آشنا شود.

زبان قزاقی

قزاق‌ها نیز یکی از گروه‌های قومی کوچک‌تر در گلستان هستند که به زبان قزاقی صحبت می‌کنند. این زبان، که جزو زبان‌های ترکی است، بیشتر در مناطق روستایی و عشایری استان رواج دارد.

زبان قزاقی دارای ادبیات شفاهی غنی است که شامل داستان‌های حماسی و اشعار قدیمی می‌شود و موسیقی قزاقی نیز با سازهای محلی مانند دامبورا، بخشی از فرهنگ این قوم است.

تعداد گویشوران قزاقی در گلستان بسیار کم است و این زبان در معرض خطر فراموشی قرار دارد و نبود برنامه‌های فرهنگی و آموزشی به زبان قزاقی، باعث شده است که این زبان به حاشیه رانده شود.

گویش‌های محلی فارسی

فارسی‌زبانان در گلستان با گویش‌های محلی مانند گرگانی و مازندرانی صحبت می‌کنند. این گویش‌ها، که تحت تأثیر زبان‌های ترکی و مازندرانی قرار گرفته‌اند، بخشی از هویت فرهنگی این منطقه هستند.

گویش گرگانی که در شهر گرگان و مناطق اطراف آن رواج دارد، دارای واژگان و اصطلاحات خاص خود است و گویش مازندرانی نیز در مناطق جنوبی استان صحبت می‌شود و ادبیات شفاهی غنی دارد.

نسل جوان به دلیل تأثیر رسانه‌های ملی و آموزش رسمی، کمتر به این گویش‌ها صحبت می‌کنند و کمبود برنامه‌های فرهنگی و آموزشی برای حفظ این گویش‌ها، آن‌ها را در معرض خطر قرار داده است.

چالش‌های مشترک زبان‌های بومی

با وجود تفاوت‌های زبانی و فرهنگی، زبان‌های بومی استان گلستان با چالش‌های مشترکی روبرو هستند

زبان فارسی به عنوان زبان رسمی کشور، در آموزش، رسانه‌ها و ارتباطات روزمره نقش پررنگی دارد. این موضوع باعث شده است که نسل جوان کمتر به زبان مادری خود صحبت کند.

کم‌توجهی به آموزش زبان‌های محلی دیگر چالش زبان‌های بومی است چرا که در سیستم آموزشی ایران، زبان فارسی به عنوان زبان اصلی تدریس می‌شود و زبان‌های محلی جایگاهی در مدارس ندارند. این موضوع باعث می‌شود که نسل جوان نه تنها با زبان مادری خود آشنا نشود، بلکه حتی ممکن است آن را فراموش کند.

مهاجرت از روستاها به شهرها و تغییر سبک زندگی، یکی دیگر از عوامل تهدیدکننده زبان‌های بومی است. در شهرها، به دلیل تنوع قومی و زبانی، افراد ترجیح می‌دهند به زبان فارسی صحبت کنند تا بتوانند با دیگران ارتباط برقرار کنند.

با وجود تلاش‌های پراکنده، برنامه‌های منسجم و گسترده‌ای برای حفظ و احیای زبان‌های محلی در گلستان وجود ندارد. برای مقابله با این چالش‌ها و حفظ زبان‌های بومی در استان گلستان، راه‌حل‌هایی مانند آموزش زبان محلی در مدارس، برگزاری مستمر جشنواره‌ها و برنامه‌های فرهنگی، ثبت و مستندسازی زبان‌های در خطر، تشویق خانواده‌ها به صحبت با زبان مادری وجود دارد که می‌توانند به حفظ این میراث ارزشمند کمک کنند.

استان گلستان با تنوع زبانی و فرهنگی خود، گنجینه‌ای ارزشمند است که باید از آن محافظت کرد. اما این گنجینه در معرض خطر فراموشی قرار دارد. نفوذ زبان فارسی، کم‌توجهی به آموزش زبان‌های محلی، مهاجرت و نبود برنامه‌های فرهنگی، همگی عواملی هستند که زبان‌های بومی این استان را تهدید می‌کنند.

روز جهانی زبان مادری فرصتی است تا به این چالش‌ها توجه کنیم و با اقدامات عملی، از این میراث زبانی محافظت کنیم. زبان مادری، نه تنها یک ابزار ارتباطی، بلکه بخشی از هویت و فرهنگ هر جامعه است. بیایید در کنار هم، از این گنجینه‌های زبانی در استان گلستان و سراسر ایران محافظت کنیم.

زبان مادری، تنها یک مجموعه از واژه‌ها و دستور زبان نیست؛ بلکه روح یک فرهنگ، تاریخ یک جامعه و هویت یک قوم است. اگر زبان مادری از بین برود، تنها یک ابزار ارتباطی را از دست نخواهیم داد، بلکه بخشی از وجود خود، خاطرات اجدادمان و میراث فرهنگی‌مان را نیز برای همیشه فراموش خواهیم کرد.

زبان مادری، پل ارتباطی بین گذشته، حال و آینده است. اگر این پل از بین برود، نسل‌های آینده بخشی از هویت خود را گم خواهند کرد. بنابراین، حفظ زبان مادری تنها یک وظیفه فرهنگی نیست، بلکه یک مسئولیت انسانی است.