رعایت حال دیگران نمی‌شود
پایگاه خبری اولکامیز- به قلم یئلماز صحنه* : چند روز قبل اطلاعیه ای در شبکه های اجتماعی مبنی بر مشارکت و همایش پاکسازی و فرهنگ پاک نگهداشتن محیط شهری آق قلا نظرم را جلب کرده بود و از این جهت کار دوستداران محیط زیست شهری، کارمندان و رفتگران عزیز شهرداری بسیار قابل تقدیر است. لازم دانستم در این زمینه یعنی در مورد رعایت نظافت و پاکیزگی عمومی مطلبی رو بنویسم، هرچند که حوزه ی تخصصی بنده در زمینه تاریخ می باشد!!
همه می دانیم که پاکی و پاکیزگی در دین مبین اسلام از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و این پاکیزگی نه تنها جنبه فردی دارد، بلکه تمام جنبه‌های زندگی انسانی را نیز شامل می‌شود، و در بیشتر آیات کریمه و روایت بزرگان درباره آن ذکر و نگاشته شده است؛ زیرا که پاکیزگی پایه زندگی بشریت است. و زندگی و لذت بردن از زندگی، بستگی تام به آن دارد. نظافت در همه جا از خانه گرفته تا کوچه، بازار، خیابان، اداره و مغازه و….. ضروری و اجتناب ناپذیر است.
الحمدالله جامعه ما، یک جامعه اسلامی است، در آموزه های دینی ما نمونه های فراوان از توصیه در جهت حفظ و گسترش محیط زیست وجود دارد، اما متأسفانه گاهی اوقات افرادی را مشاهده می کنیم، که بدون توجه به حقوق سایرین ، مبادرت به ریختن زباله در معابر وخیابان ها می کنند، از یکسو به زحمات کارگران شهرداری می افزایند و ازسوی دیگر بهداشت روان و جسم شهروندان را تهدید می نمایند.
چه زیباست که هر یک از شهروندان در صورت مشاهده این عمل قبیح به خاطی تذکر دهند ؛ تا اینکه او را از اقدامی که خلاف جامعه مدنی است بازدارند. حال اگر خاطیان اصرار بر عمل خود نمایند و اهمیتی به بهداشت عمومی و زیبایی شهر ندهند چه باید کرد؟ شاید ممکن است با برخورد فیزیکی آنان مواجه شویم! حقیقتاً قابل پیش بینی هم نیست.
از نگاه کلی می توان دلایل مختلفی بر این رفتار مردم مطرح است ، دلایلی چون کارکرد نامناسب نهادهای آموزشی(خانواده و….)، فرهنگ سازی نشدن، احساس مسئولیت نداشتن شهروندی یا ممکن است این نوع رفتار در برخی از شرایط در فرهنگ های مختلف شاید جنبه اعتراضی داشته باشد، البته خیلی از مردم هم نبود سطل زباله و در دسترس نبودن و یا پُر بودن آنرا دلیل این امر می دانند، یعنی سوء مدیریت متولیان پسماند!
باید دانست که شهر یک هویّت سیاسی اجتماعی و….. است و مردم باید در امور شهری نقش داشته باشند. باید بدانند که در آنچه دارد اتفاق می‌افتد نقش دارند تا احساس مسئولیت در قبال رفتار خودشان در محیط شهری داشته باشند، اما مشارکت دادن در امور مربوط به خودشان در شهرخیلی محدود است و در هیچ عرصه دیگری به چشم نمی‌آید و این موضوع اثرگذار بر رفتار مردم خواهد بود.
متاسفانه اخلاق یا فرهنگ شهروندی در جامعه ما به قدر کافی رشد نکرده چرا که خانواده، آموزش و پرورش و یا دیگر منابع در جامعه‌پذیری مردم نتوانسته‌اند نقش موثری ایفا کنند و به نظر می‌رسد که اصلا برنامه‌ای هم برای این موضوع ندارند! البته به نظر بنده یک تصوّر عمومی هم وجود دارد که چون بالایی‌ها خیلی چیزها را رعایت نمی‌کنند، ما هم تا آنجا که از دستمان بر می‌آید چیزهایی را که مربوط به خودمان است رعایت نکنیم!!
اگرچه فضای خصوصی، عمومی و ……. در شهرمان قابل برشماری است اما کمتر دیده می‌شود که مردم جایی را به عنوان فضای عمومی تلقی کنند. یعنی برای آنها فضا تقسیم به دو بخش شده است، فضای خصوصی و فضای دولت! تعجب آور است اینکه وقتی پایشان را که در خیابان می‌گذارند، باور ندارند اینجا یک فضای عمومی متعلق به جمع آنهاست، بلکه عملاً معتقدند که وارد فضای دولت شده‌اند!! بنابراین احساس نمی‌کنند باید در محیط خارج از خانه‌شان مسئولانه نقش داشته باشند، بلکه آنجا را از آن دولت می‌دانند و معتقدند یک متولّی به امور رسیدگی می‌کند و نیاز به مشارکت آنها نیست!!
حقیقتاً کسانی که به محیط زندگی شهری و بهداشت آن بی‌توجهی می‌کنند و با رفتاری مثل آشغال ریختن این بی‌توجهی را به نمایش می‌گذارند، از نظر هنجاری بر دیگران غلبه دارند. میدانید چرا!!؟ چون معمولاً با اعتراض روبهرو نمی‌شوند، از رفتار خود خجالت نمی‌کشند و به نظرشان می‌آید این یک رویه عمومی‌است!!
از سوی دیگر رفتار مردمی را که به آشغال ریختن دیگر اعتراض نمی‌کنند، شاید به خاطر بحران‌های مختلفی که در جامعه‌مان با آن روبهرو هستیم، مردم نسبت به موضوعات جمعی بی‌توجه هستند و سعی می‌کنند سرشان در لاک خودشان باشد، بنابراین اعتراضی هم معمولاً در برابر رفتار دیگران از خود نشان نمی‌دهند!! در این صورت مدیریت اعلاء هم نمیتواند کارساز باشد!
مسئله دیگری که باعث رفتارهای غیر‌شهروندی مثل آشغال ریختن مردم در خیابان می‌شود، ضعف اخلاق ماست. یعنی مردم ما نوعی رابطه‌شان با محیط و پیرامون زندگیشان رابطه‌ای توام با سوء‌استفاده دارند. به جرات می توان عنوان کرد که هیچوقت احساس نکرده‌ایم که در مقابل استفاده از طبیعت یا شهر محل زندگی‌مان، باید مسئولانه رفتار کنیم و یا آموزش دهنده‌ای در جامعه وجود ندارد یا آنهایی که بوده‌اند خوب عمل نکرده‌اند. به یقین همه مقصریم(خانواده، جامعه، رسانه، مسئولان و…..) که خوب به وظیفه خود عمل نکرده ایم.
کلام آخر اینکه همّت نریختن زباله و داشتن شهر زیبا با همیاری مردم و همّت بلند شهرداری محترم محقق می‌شود. مخم داشتن هدف مشترک در بین شان است. مردم اگر ببیند که شهر تمیز هست خودشان دلشان نمی آید که شهر را کثیف کنند.
بهتراست در سطح شهر، تدابیر خوبی برای زباله‌دان‌ها در مکان‌های پررفت‌وآمد داشته باشند تا عابرین، دست‌فروش‌ها و مغازه دارها و اصناف دیگر، رعایت حال عموم برای داشتن شهری زیبا داشته باشند. به قول معروف، شهر ما، خانه ی ماست.
*دبیر آموزش و پرورش شهرستان گرگان / ۲۸ بهمن ۹۹
www.ulkamiz.ir
